हाम्रो शरिरमा रहेका अन्य सम्पुर्ण अंग हरुको जति महत्व रहेको छ । तेतीनै महत्व मुख तथा दाँतको रहेको छ । त्यसै कारणले मुख तथा दाँतको स्वास्थ्यमा सचेत रहनु र जानकारी लिनु आबश्यक मानिन्छ । मुख तथा दाँत ले ब्यक्तिको स्वास्थ्यमा मात्र नभएर उसको सौन्दर्यतामा समेत टेबा पुराएको हुन्छ । दाँत सफा र मजबुत भएमा ब्यक्तिले बुढ्यौलीको महशुस कम गर्दछ । किनकि उसको खानपान मा सहजता बोलीमा सहजता र सुन्दरतामा समेत दाँतले महत्व पुर्ण भुमिका खेलेका हुन्छन् । दाँत मुखमा टम्म मिलेर रहेको अबस्थामा ब्यक्तिको बोलीमा स्पष्टता रहन्छ । भने दाँत…
विचार/विश्लेषण
“बिश्व मधुमेह दिवस १४ नोभेम्बर २०२५” मधुमेह रोग बारे जानौ
मानब शरिरमा इन्सुलिन हर्मोनको उत्पादन रगतमा प्राप्त नहुनु वा इन्सुलिन प्राप्त हुदा पनि काम गर्न छोड्नु जसले गर्दा शरिरमा भएको रगतमा चिनिको मात्रा अत्याधिक बढेर जानु वा रगतमा चिनिको मात्रा आबश्यक भन्दा बढी हुने अबस्था लाई मधुमेह ,डायबिटीज वा चिनि रोग भनिन्छ । रगतमा चिनिको मात्रा खालिपेटमा १०० भन्दा तल र खाना खाएपछी १४० भन्दा माथी हुनु पर्दछ । यदी भोकोपेटमा वा खालिपेटमा जाँच गर्दा सुगरलेभल १२६ भन्दा माथी भयो भने र खानाखाएको दुई घन्टा पछी सुगरलेभल जाँचगर्दा २०० भन्दा माथी भएमा उक्त अबस्थालाई डायबिटिज, मधुमेह वा चिनिरोग भनिन्छ ।…
सुनौलो १००० दिन को महत्व किन ?
-आमा गर्भवती भएको दिन देखि बच्चाको उमेर २ बर्षको हुँदाको को बेला सम्मको उमेरलाई सुनौलो १००० दिन भनिन्छ । गर्भको अवधि २७० दिन र जन्म पश्चात २ बर्षको उमेर ७३० दिन गरी जम्मा १००० दिन लाई सुनौलो १००० दिन भनिन्छ । बच्चाको मानसिक बिकास २ बर्षको उमेर सम्म ८० प्रतिशतले बृद्वि बिकास हुने हुदाँ गर्भ रहेदेखि बच्चा को उमेर २ बर्ष भित्र आमा र बच्चा दुबैलाई अत्यन्तै स्याहार गर्नुपर्ने हुन्छ । जसमा गर्भमा ३० प्रतिशत ले र जन्म पश्चात पहिलो बर्ष भित्र २५ प्रतिशत र दोस्रो बर्षमा २५ प्रतिशत गरि…
बिस बर्ष पारी अनि बिहेबारी यही हो जिम्मेबारी
”नेपाल सरकार स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका अनुसार पहिलो पटक गर्भवती हुन २० देखि ३० बर्षको उमेर उपयुक्त हुन्छ । भने कानुनी रुपमा बिबाह गर्न महिला र पुरुष दुबै कम्तिमा २० बर्ष पुरा भएको हुनुपर्दछ ” महिलाको लागि २० देखि ३५ बर्ष र पुरुषको लागी २० देखि ४०/४५ बर्ष सम्मको उमेर उपयुक्त मानिन्छ । त्यसैले उमेर २० बर्ष पछाडी र ३० बर्ष अगाडी पहिलो बच्चा जन्माउनु महिलाको लागी बच्चा जन्माउने निकै राम्रो उमेर मानिन्छ । सामान्य भाषामा भन्नुपर्दा २० बर्ष पारी अनि बिहेबारी भन्ने भनाई स्वास्थ्यको नाराकै रुपमा चलेको पाईन्छ ।…
“आफ्नो संस्कारलाई जोगाउँदै, तीजलाई स्वास्थ्यप्रद र मर्यादित बनाऔं”
तीज पर्वमा हिन्दु नारीहरूको महत्त्वपूर्ण महिमा बोकेको चाडका रूपमा मानिन्छ । सानै उमेरमा पराइको घर अन्माएर जाँदा पराई घरको रहन सहन रितिरिवाज संस्कृति सँग घुलमिल भएर बस्नु पर्ने बाध्यता सँगै घरायसी कामकाजमा व्यस्त चेली, सवेरै उठी ढिकी, जाँतो, दैलो, कुचो पानी लगायत अन्य कार्यहरु मेलापात घाँस दाउरामा व्यस्त हुनु महिला दिदी बहिनीहरूको दिनचर्यामा नै बित्ने ईतिहास ताजा छ। ति अप्ठ्यारा हरुलाई चिर्दै बर्षको एकपटक बिबाह गरेर टाढा रहेका चेलिबेटीहरुका लागि तीज पर्वमा माईत जान पाउनु नै शाैभाग्य नै हो ।माइतमा बुबा आमा दाजुभाई दिदीबहिनी र बालापनका साथीहरू सँग भेटघाट हुने…
वहस सुरु: लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताललाई नै मेडिकल कलेज बनाऔं
बुटबल/लुम्बिनी प्रदेशको गौरवको परियोजना लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताललाई नै मेडिकल कलेजमा रूपान्तरण गर्नुपर्ने माग सरोकारवाला र विज्ञहरूले तीव्र रूपमा उठाउन सुरु गरेका छन । सरकारले सातवटै प्रदेशमा सरकारी मेडिकल कलेज खोल्ने निर्णय गरेसँगै, लुम्बिनी प्रदेशमा अलग्गै नयाँ मेडिकल कलेज खोल्नु उचित हो कि अहिलेकै प्रमुख सरकारी अस्पताललाई शिक्षण अस्पतालमा रूपान्तरण गर्नु उपयुक्त हो? भन्ने बहसले गति लिएको छ। अवस्थित संरचना र सेवा प्रभावकारिता बुटबलमा रहेको लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल प्रदेशको सबैभन्दा ठूलो सरकारी अस्पताल हो। हाल वार्षिक ३ लाखभन्दा बढी बिरामीहरूलाई सेवा दिइरहेको यो अस्पताल ३०–३५ वर्षअघि मात्र ५० हजार बिरामीको सेवामा…
“स्वास्थ्य क्षेत्रका प्रेरणादायी व्यक्तित्व: मिम बहादुर सिंहको योगदान”
लुम्बिनी प्रदेशमा क्षयरोग, एचआईभी र मलेरिया कार्यक्रमलाई राष्ट्रिय रणनीतिक योजनाअनुसार समर्पित भई संघीयता कार्यान्वयनसँगै प्रदेश तथा स्थानीय सरकारसँग निकै समाहित भएर काम गरेका मिम बहादुर सिंह स्वास्थ्य क्षेत्रमा एक अब्बल व्यक्तित्वका रूपमा चिनिन्छन्। “एउटा एक–एक सवालको समाधान नै हाम्रो प्रगति हो“ भन्ने मूलमन्त्र राख्ने सिंह आफ्नो टिमलाई गुणस्तरीय सेवा प्रदान गर्न सदैव उत्प्रेरित गर्दै आएका छन्। स्वास्थ्य सुधारका लागि उनले देखाएको समर्पण र प्रतिबद्धता लुम्बिनी प्रदेशका जनताले बिर्सिन सक्दैनन्। स्वास्थ्य क्षेत्रमा सिंहको योगदान निज सिंहले क्षयरोग कार्यक्रम सुधारका लागि स्वास्थ्य संरचनालाई आत्मसात् गरी कटिबद्ध भएर काम गरे। त्यसकै परिणामस्वरुप, उनले…
चिकित्सा पेशाको कुन्डली /भाग्य वा मिहिनेत वा सक्षमता ?
चिकित्सक हुनुभन्दा पहिले सो चिकित्सक एउटा व्यक्ति हो । साधारण मानव हो । जसका आफ्ना इच्छा र आकांक्षा हुन्छन् । मन पनि हुन्छ । सोचाइ विचार सबै हुन्छ । चिकित्सकीय पेशालाई स्कुलमा निकै उच्च मूल्यांकनका साथ पढाइने गरिन्छ । ठूलो बनेपछि डाक्टर इन्जिनियर बन्नुपर्छ भन्दै रटाइन्छ । जसको निरन्तरता कलेज पढ्ने समयमा पनि गरिन्छ । जुन कुराको दृश्य पुतलीसडकमा देख्न सकिन्छ । पढाइमा अब्बल मानिने सबै विद्यार्थीको ध्यान केवल मेडिकल शिक्षा प्रवेश गर्नेमा रहन्छ । जुन मेरो पनि थियो । त्यो समयमा केवल पढाइमा मात्रै ध्यान केन्द्रित हुन्छ । विश्व…
बालबालिकाको नियमित खोप कार्यक्रममा संवेदनशील बुटवल
स्वास्थ्य: स्वास्थ्य भनेको कुनै पनि रोग वा असक्तता नहुनु मात्र नभई पूर्णरुपमा शारीरिक,मानसिक, आध्यात्मिक र सामाजिक स्वस्थताको गतिशील अवस्था हो । (विश्व स्वास्थ्य संगठन) स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय बि.स.२०११ सालमा स्थापित स्वास्थ्य मन्त्रालयको नाम हाल स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय रहेको छ । यस मन्त्रालयको प्रमुख उद्देश्य आधुनिक एबं परमपरागत स्वास्थ्य उपचार पद्धतिको प्रबर्द्धन र विकास गरि आम नागरिकको शारीरिक एबं मानसिक स्वास्थ्यमा अभिवृद्धि गर्ने,रोगको प्रभावकारी ढंगले रोकथाम गर्ने र उपचारको समुचित व्यवस्था मिलाउन नीति निर्माण गर्ने,गैर सरकारी संघ सस्था एबं निजि क्षेत्रको सलग्नता गराई स्वास्थ्य सेवा सम्बन्धि कार्यक्रमहरु कार्यान्वयन, अनुगमन…
मानसिक स्वास्थ्य समस्या र चुनौती :खिम बहादुर पौडेल
सन् १९७८ मा अल्मा आटामा आयोजना गरिएको बिश्व स्वास्थ्य संगठनको ३० औ महासभा पश्चात जारी गरिएको घोषणापत्रमा मानसिक स्वास्थ्यलाई प्राथमिक स्वास्थ्य सेवाको एक अंगको रुपमा लिएको थियो भने बिश्व स्वास्थ्य संगठनले जारी गरेको बिश्व स्वास्थ्य प्रतिबेदन २००१ ले मानसिक स्वास्थ्य सेवालाई जनस्वास्थ्यको महत्वपूर्ण सरोकारको बिषय भएकोले समुदायमा नै सुनिश्चितताको प्रत्याभूति गर्नको लागी तथ्यपरक दिशाबोध तथा पैरवी गरेको थियो ।नेपालमा पनि मानसिक स्वास्थ्यलाई प्राथमिक स्वास्थ्यको रुपमा लिएको भए तापनि प्राथमिक स्वास्थ्य सेवा केन्द्रबाट प्रभावकारी रुपमा सेवा प्रवाह हुन नसकेको अवस्था रहेको छ । विश्वभर सम्पूर्ण रोगहरुको करिब १४ प्रतिशत मानसिक, स्नायु…
